اقتصاد دیجیتال، عامل افزایش تاب آوری اقتصادی

طی یک سال گذشته که بحران ناشی از همه گیری کرونا مشکلات زیادی را برای دنیا ایجاد کرد و زمینه را برای کاهش ۴.۴ درصدی تولید ناخالص داخلی دنیا فراهم کرد ولی ما شاهد یک تغییر بزرگ در جهان بودیم و آن توسعه دیجیتالی‌شان اقتصاد دنیا بود. بسیاری از کشورها در زمینه‌ی توسعه‌ی دیجیتالی سرمایه‌گذاری کردند زیرا دریافتند برخورداری از این امکان می‌تواند سرعت رشد اقتصادی را افزایش دهد و تاب‌آوری اقتصاد در مقابل بحران‌ها را افزایش دهد و در بسیاری از کشورها هم که بسترهای لازم برای دیجیتالی شدن فراهم شده بود، زمینه برای تسریع روند دیجیتالی فراهم شده است. اما سؤال این است که کشورها در این سال چه سیاست‌هایی اجرا کردند و کدام کشورها بیشترین موفقیت را به دست آورده‌اند؟
دانشگاه تافتس اخیراً مطالعه‌ای را با همکاری شرکت مسترکارت انجام داده است و در این مطالعه به بررسی روند توسعه اقتصاد دیجیتال در دنیا طی یک سال اخیر پرداخت. در این مطالعه شرایط عرضه، شرایط تقاضا، فضای سازمانی و سیر تحولات و نوآوری‌های عرصه دیجیتال در ۹۰ کشور دنیا مورد بررسی قرار گرفته است.
گزارش منتشر شده توسط نشریه هاروارد بیزینس ریویو نشان داد کشورهای کره جنوبی، سنگاپور و هنگ‌کنگ در این سال با سرعت زیادی در مسیر توسعه دیجیتالی اقتصاد حرکت کردند و کشورهایی مانند تایوان و استونی و امارات زیر ساخت‌های تازه‌ای برای حرکت در مسیر دیجیتالی شدن اقتصاد را ایجاد کردند.
در سال گذشته آمریکا نیز سرمایه‌گذاری زیادی در توسعه دیجیتالی اقتصاد انجام داد و توانست رکورد بالاترین سرمایه‌گذاری در این حوزه را به خود اختصاص دهد. امریکا رکورد پیچیده‌ترین اقتصاد دیجیتال را ثبت کرد. اما سؤال این است که کشورهای دنیا برای توسعه دیجیتالی اقتصاد در سال قبل چه کردند؟
در درجه اول کشورها برای تقویت روند توسعه اقتصاد دیجیتال از ابزارهای مصرفی مختلف مانند تجارت الکترونیک، پرداخت‌های دیجیتال و فضای سرگرمی دیجیتال استفاده کردند. همچنین برای این‌که بتوانند این تحولات را با سرعت بالاتری انجام دهند، زمینه را برای جذب و آموزش استعدادهای برتر در دنیای دیجیتال فراهم کردند. برای این‌که روند توسعه دیجیتالی در کشورهای دنیا تسریع شود، شمار زیادی استارتاپ فعال در حوزه دیجیتال در دنیا راه‌اندازی شد و سرمایه‌های زیادی در این حوزه صرف شد. سرمایه گذاری‌هایی که توسط صندوق‌های سرمایه گذاری در کشورهای صنعتی انجام شد و هدف آنها زمینه سازی برای آماده کردن کشور در حرکت به سمت چهارمین انقلاب صنعتی عنوان شد.
البته باید در نظر داشت برای این‌که یک کشور بتواند اقتصاد دیجیتال توسعه یافته‌ای داشته باشد، باید دسترسی به اینترنت در آنها افزایش یابد و پهنای باند اینترنت هم در این کشورها ارتقا یابد.
فعالیت تخصصی در زمینه‌ی صادرات کالاها و خدمات دیجیتال در سال گذشته افزایش زیادی پیدا کرد و رسانه‌های دیجیتال محبوبیت بیشتری نسبت به رسانه‌های سنتی پیدا کردند. نکته مهمی که در سال ۲۰۲۰ ما شاهد آن بودیم، توسعه همکاری دانشگاه‌ها و کسب و کارها با هدف توسعه دیجیتال کسب و کارها بود. در این زمان کشورها تلاش کردند تا از دانش موجود در دانشگاه‌ها بیشترین استفاده را بکنند و این تغییر بزرگ می‌تواند بستر تحولات زیادی در جهان باشد.

• مهم‌ترین تحولات دیجیتال در سال ۲۰۲۰

همه گیری کرونا تأثیر زیادی روی روند تحولات تکنولوژی و اقتصاد دنیا در سال ۲۰۲۰ داشت. در این سال کشورها تلاش کردند تا تاب‌آوری خود در مقابل تحولات منفی اقتصادی را افزایش دهند و بررسی‌ها نشان داد توسعه دیجیتالی و حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال در جهان باعث افزایش ۲۰ درصدی تاب‌آوری اقتصاد در مقابل بحران‌های بزرگ دارد. به‌عنوان‌مثال کشورهایی که اقتصاد دیجیتال توسعه‌یافته‌ای دارند، سهم شرکت‌های فعال در بخش تکنولوژی در تولید ناخالص داخلی آنها بیشتر است و در این شرکت‌ها نیروی کار امکان دورکاری را دارند و می‌توانند بدون حضور در محیط کار خود بالاترین بهره‌وری را تجربه کنند. این وضعیت در دو کشور کره جنوبی و تایوان مشاهده شده است و به همین دلیل بود که در این دور کشور تأثیر اقتصادی کرونا کمتر از دیگر کشورها بود.
اما در سمت دیگر طیف کشور ویتنام قرار دارد که سیر حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال در آن بسیار آهسته است. البته باوجوداینکه این کشور اقتصاد دیجیتال بسیار کوچکی دارد ولی تأثیر بحران کرونا روی اقتصاد کشور بسیار کم بود و دلیل آن موفقیت بالای دولت در کنترل همه گیری کرونا در این کشور بود.
باید در نظر داشت توسعه دیجیتالی یکی از عوامل اصلی و مهم در افزایش شاخص تاب‌آوری اقتصادی است و هر چه کسب و کارها و اقتصادهای دنیا از دنیای تکنولوژی استفاده بیشتری بکنند، میزان آسیب اقتصادی در جریان بحران‌ها کمتر است. ولی توسعه دیجیتالی نمی‌تواند جایگزین سیاست‌های دولتی در مقابله با بحران‌ها شود. به عنوان مثال در بریتانیا که یکی از توسعه‌یافته‌ترین اقتصادهای دیجیتال در دنیا است، به دلیل سیاست گذاری نادرست دولت در دوره کرونا، نرخ ابتلا و مرگ و میر ناشی از این بحران افزایش زیادی پیدا کرد و باعث شد تا اقتصاد هم تعطیلی‌های وسیع و گسترده را تجربه کند.

• دسترسی به اینترنت موبایل یک ضرورت برای توسعه اقتصاد دیجیتال است

در گزارش هاروارد بیزینس ریویو در مورد ضرورت دسترسی به اینترنت موبایل برای تجربه رشد سریع اقتصاد دیجیتال صحبت شده است. بر مبنای اطلاعات ارائه شده توسط این گزارش تمامی کشورها باید به سمت ارائه اینترنت موبایل پرسرعت حرکت کنند زیرا این امکان می‌تواند روند حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال را تسریع کند. از طرف دیگر ارائه این خدمت به کشورهای در حال توسعه می‌تواند کارآمدتر باشد و با سرعت بیشتری توسط مردم مورد پذیرش قرار بگیرد. تعداد زیادی از کشورهای دنیا در سال قبل سرمایه‌گذاری زیادی در این حوزه کردند به عنوان مثال کشور هند تلاش کرد تا دسترسی مردم به اینترنت موبایل را افزایش دهد و سطح دسترسی به این خدمت در سال ۲۰۲۰ میلادی دو برابر سال ۲۰۱۶ بود و با توجه به میزان سرمایه‌گذاری‌های و سیاست گذاری‌های دولتی انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۴ میزان دسترسی مردم به این خدمت نسبت به سال ۲۰۲۰ چهار برابر شود. هند اعلام کرد تا سال ۲۰۲۳ شمار گوشی‌های هوشمند فعال در این کشور به مرز ۳۵۰ میلیون دستگاه خواهد رسید.
این مسئله در شرایطی که بالغ‌بر یک سوم از جمعیت دنیا یعنی بالغ بر دو و نیم میلیارد نفر هنوز به اینترنت موبایل دسترسی ندارند، اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
این نشریه با اشاره به این مسئله که دسترسی به اینترنت موبایل اولین گام در جهت توسعه دیجیتالی در یک کشور و در نتیجه افزایش سهم اقتصاد دیجیتال است نوشت: «از یک طرف باید کیفیت دسترسی به اینترنت موبایل افزایش پیدا کند و از طرف دیگر باید تجهیزات و امکانات لازم مانند گوشی‌های هوشمند و انواع تبلت و لپ‌تاپ در اختیار مردم قرار بگیرد. در نتیجه این دو تحول است که امکان آموزش دیجیتال و بهره‌برداری از این فضا برای کسب درآمد بیشتر می‌شود و اقتصاد می‌تواند با سرعت بالاتری به سمت اقتصاد دیجیتالی حرکت می‌کند.»
در نهایت باید در نظر داشت تمرکز کشورها روی توسعه اینترنت موبایل و افزایش دامنه دسترسی مردم به این خدمت اولین و اصلی‌ترین گام در جهت توسعه اقتصاد دیجیتال است ولی این تمرکز نباید باعث بی‌توجهی مسئولان برای سرمایه گذاری در زمینه‌ی توسعه زیرساخت‌های اقتصاد دیجیتال و تکنولوژی شود. کشور چین در این حوزه پیش‌گام است و هم‌اکنون بخش زیادی از جمعیت چین به اینترنت 5G دسترسی دارند و به همین دلیل با سرعت زیادی به سمت بهره‌برداری از این فضا حرکت می‌کنند.
در پایان باید به این مساله هم تاکید کرد که توسعه اقتصاد دیجیتال در یک کشور نیاز به سیاست گذاری و سرمایه گذاری دارد ولی تاثیر ان در افزایش تاب آوری اقتصادی و توسعه صنعتی کشور یک امر مهم و ضروری است.