• ورود / عضویت
  • دعوت به همکاری
سبد خرید / 0 تومان

هیچ محصولی در سبد خرید نیست.

لوگوی تماس
ویکی تماس
  • خانه
  • تلگرافخانه
  • گاگول‌خانه
  • ویکی‌نوشت
  • ویکی‌آمار
  • ورق بزنیم
نتیجه ای حاصل نشد
مشاهده همه نتایج
ویکی تماس
  • خانه
  • تلگرافخانه
  • گاگول‌خانه
  • ویکی‌نوشت
  • ویکی‌آمار
  • ورق بزنیم
نتیجه ای حاصل نشد
مشاهده همه نتایج
ویکی تماس
ویکی تماس اخبار حکمرانی هوشمند

اخوان الصفا؛ یک تجربه موفق علمی گروهی

اکبر بیاتی توسط اکبر بیاتی
9 آذر 1400
اخوان الصفا؛ یک تجربه موفق علمی گروهی 1 - 57107
ارسال در واتس‌اپارسال در تلگرام

ویکی تماس: چه کسی می گوید که ایرانیان اهل کار گروهی نیستند؟ می خواهیم امروز به یک مورد نقض اشاره کنیم و به تشکیلاتی بپردازیم که در قرن چهارم هجری راه افتاد و فعالیت کرد و تا امروز که حدود هزار سال از آن زمان گذشته هنوز ابعاد این تشکیلات نامکشوف مانده است.

تولید دانش با یک امضا

در قرن چهارم هجری در ایران، گروهی از دانشمندان در یک تصمیم جالب و قابل تامل تصمیم گرفتند که با نامی مشترک و صلح طلبانه کتاب بنویسند و آن را منتشر کنند. البته انتشار کتاب در آن زمان به مفهوم نوشتن کتاب و ارائه آن به تعدادی از افراد بود که از روی آن بنویسند و کتاب به این شکل تکثیر شود.

جالب است که تاریخ گزارشی از بروز اختلاف نظر در این گروه و یا رفتارهایی شبیه افشاگری یکی علیه بقیه وجود ندارد و به حسب ظاهر اعضای این گروه تا پایان عمر فعالیت شان، به مرام و مسلکی که انتخاب کرده بودند پایبند ماندند و آثاری هم که از این گروه منتشر شده حاوی مطالب ارزشمندی است که امروز هم مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

نام هایی که هنوز هم مخفی اند

این گروه مخفیانه فعالیت می کردند آنقدر که هنوز هم کسی اسامی کامل آنها را نمی داند یک دانشمند تنها اسم پنج نفر را نام برده است که در این گروه بوده اند. مجموعه کتاب هایی که از این گروه به جا مانده تنها یک امضا دارد و آن اخوان الصفا ست. یعنی برادران صلح طلب.

به نظر می رسد اخوان الصفا دغدغه اصلاح امور جامعه اسلامی را داشتند و تمامی نوشته هایشان هم در همین راستاست. حال این که چرا تصمیم گرفته اند باهم کار کنند و مخفی هم باشند یکی از ابهامات سر به مهر تاریخ است.

اخوان الصفا
یک نسخه خطی درباره اخوان الصفا

51 کتاب با یک امضا

هزار سال از تشکیل و فعالیت این گروه گذشته است و هنوز کسی درباره آنها اطلاعات زیادی ندارد اما حدود 51 کتاب به نام آنها ثبت شده است. حول و حوش این گروه سوال های بسیاری مطرح است اینها چه کسانی بودند و چرا سری رفتار می کردند؟ چه هدفی داشتند و به چه مسلک و مذهبی بودند. جالب است که آنها حتی درباره موسیقی هم کتاب نوشته اند.

اخوان الصفا
رساله موسیقی اخوان الصفا

مبهم و مبهم

در میان مورخان و صاحب نظران درباره این گروه بحث های بسیار مطرح است و جالب است که حتی درباره زمان زیست این افراد هم بحث است. مثلا برخی می گویند تمام این نوشته ها متعلق به یک نفر است برخی می گویند این کتاب ها متعلق به شاگردان امام صادق و یا حتی خود ایشان است ، اما اکثر صاحب نظران بر این باورند که اینها گروهی از دانشمندان عمدتا ایرانی بودند که احتمالا در بصره و بغداد زندگی می کردند.

چرا مخفی کاری؟

علت این که مخفیانه فعالیت می کردند بیشتر به شرایط سخت سیاسی حاکم بر آن دوره بر می گردد که حاکمیت بنی العباس ایجاد کرده بود و افرادی به خصوص با گرایش های شیعی و غیرحاکمیتی را بر نمی تابید. اما این که آیا همه دانشمندان شیعه بوده اند یا نه. بحث فراوان است.

برخی این گروه را منتسب به فرقه باطنیه می دانند اما با توجه به منش مذهبی حاکمیت وقت که اهل سنت بود و تفکراتی نظیر شیعی گری و باطنی گری را بر نمی تابید. به نظر می رسد این گروه تلاش داشته است که برای جلوگیری از برخورد حاکمیت اسامی و مرام و مسلک خود را مخفی نگه دارد.

نکته دیگر این که شاید دانشمندانی که پذیرفته بودند تحت این نام، کتاب بنویسند می ترسیدند اگر نامشان در کتاب ها برده و معلوم شود که مثلا شیعه یا باطنی هستند، نوعی مخالفت میان صاحبان سایر تفکرات ایجاد کنند و چون به دنبال اصلاح جامعه بودند صلاح را در این دیدند که بدون ذکر نام کتاب بنویسند.

آیا اخوان الصفا مخالف حکومت بودند؟

برخی مورخان می گویند اخوان الصفا حکومت بنی عباس را قبول نداشت و مردم را دعوت به قیام علیه آنها می کرد. حال این که آیا این طور بوده یا نه خیلی روشن نیست. اما یک نکته قطعی است و آن این که از نوشته های این گروه می توان فهمید که اخوان الصفا با مدل حکومتگری بنی عباس مشکل داشت و آن را نمی پسندید.

یک نمونه موفق در فعالیت گروهی

آنچه که به نظر نویسنده درباره گروه اخوان الصفا از همه موارد دیگر جالب تر است این که  تشکیل چنین گروهی آن هم در قرن چهارم هجری در منطقه ای که علی القاعده متعلق به حوزه تمدنی ایران است نشان از توانایی بالای جامعه ایرانی در کاری تشکیلاتی و گروهی دارد و این نکته در میان سایر نکات عجیب اخوان الصفا از همه برجسته تر است.

این گروه و نوع فعالیت هایشان که علی القاعده بر مبنای یک کار جمعی تشکیلاتی بسیار منسجم بوده است ناقض این نظریه است که ایرانیان اهل کار گروهی نبوده اند.

اخوان الصفا
یکی از کتاب های اخوان الصفا

تجربه تشکیل اخوان الصفا تا جایی که نگارنده جستجو کرده است در هیج کجای جهان تا آن زمان اتفاق نیفتاده است و شاید بتوان آن را یک حرکت منحصر به فرد و ابتکاری در جامعه ایرانی دانست و نشانه ای از پیشرو بودن جامعه ایران در آن زمان فرض کرد.

اروپای مبتلا به کلیسا

در اروپا که بعدها دانشمندان بزرگی را به جهان عرضه کرد، در آن زمان حاکمیت با کلیسا بود، و کلیسا یکی از قواعد علمی خود را ممنوعیت فلسفه می دانست و همین مساله باعث شده بود که نوعی خمودگی و جمود در علم و علم ورزی در اروپا حاکم باشد.

یک نقطه روشن در اروپا که به تدریج گسترش یافت

البته یک نقطه روشن در تاریخ اروپای آن زمان دیده می شود و آن هم تاسیس چندین دانشگاه در شهرهای مختلف از جمله تاسیس دانشگاه بولونیا در سال 1088 میلادی است که آرام آرام و در قرون بعد به مرکز تجمع دانشمندان بزرگ تبدیل شد.

آخرین روشنایی های نور دانش در شرق

با این همه اگر بخواهیم یک مرکز دانش در آن زمان تصور کنیم قطعا این مرکز «بیت الحکمه» در بغداد بود که دانشمندان بسیاری در آن مشغول فعالیت بودند. اصولا در منطقه ای که به آن حوزه تمدنی ایران می گویند دانش در رشد و بالندگی به پیش می رفت اما همان طور که در نوشته های قبلی خود به آن اشاره کردم این دوره قطعا ماه عسل دانشمندان بود و بعد از مدتی خیلی زود تمام شد و جهان اسلام و دنیای شرق به مصائبی گرفتار شد که ماحصل آن به محاق رفتن علم ورزی و خاموشی چراغ علم بود.

برچسب: تاریخ علمویکی تاریخ

مرتبط با این نوشته

امتیازنامه رویتر

امتیازنامه رویتر ، اولین سیلی محکم ملت ایران به شاه قاجار

17 اسفند 1400
خواجه نصیر، همه چیزدان تر از سایر دانشمندان

خواجه نصیر، همه چیزدان تر از سایر دانشمندان

7 اسفند 1400
  • تلگرافچی

وقتی کمپانی ها در آستانه ورشکستگی بودند

  • 29 اسفند
  • 23:00

«حالت سگ» و «حالت کمپ»در آپدیت جدید تسلا

  • 29 اسفند
  • 20:00

ورود با ۳ تریلیون دلار دارایی به متاورس

  • 29 اسفند
  • 19:00

جمع آوری 200 میلیون دلار توسط تیم سابق Diem

  • 29 اسفند
  • 18:00

ماشین های سوپر اسپرت های لوکس در NFT

  • 29 اسفند
  • 17:00

اینستاگرام به زودی NFT ها را اضافه می کند

  • 29 اسفند
  • 14:00

Gmail های خود را راحت تر ارسال کنید

  • 29 اسفند
  • 13:00

خرید فیلم برنده جشنواره ساندنس توسط آمازون

  • 29 اسفند
  • 11:00

رصد پیشرفت تحصیلی دانش آموزان با گوگل

  • 29 اسفند
  • 10:00

خیز بلند امریکن اکسپرس در متاورس و NFT و Web3

  • 28 اسفند
  • 22:00
بارگذاری تلگرافچی بیشتر ...
حضور ایرانسل در رویداد هوشمندسازی توزیع گاز
رپورتاژ

حضور ایرانسل در رویداد هوشمندسازی توزیع گاز

7 تیر 1401
اعتبار هدیه 350 هزار تومانی همراه اول برای دانشجویان و جوانان
رپورتاژ

اعتبار هدیه 350 هزار تومانی همراه اول برای دانشجویان و جوانان

7 تیر 1401
بانک ایران زمین
رپورتاژ

ایران زمین پیشرو در توسعه تحولات بانکداری دیجیتال

7 تیر 1401
امضای تفاهم‌نامۀ همکاری ایرانسل و بنیاد علوی در زمینۀ محرومیت‌زدایی و پروژه‌های اجتماعی
رپورتاژ

امضای تفاهم‌نامۀ همکاری ایرانسل و بنیاد علوی در زمینۀ محرومیت‌زدایی و پروژه‌های اجتماعی

6 تیر 1401
ادامۀ تاریخ‌سازی هندبال با حمایت ایرانسل / کسب نخستین مدال جهانی
رپورتاژ

ادامۀ تاریخ‌سازی هندبال با حمایت ایرانسل / کسب نخستین مدال جهانی

31 خرداد 1401
ویکی تماس

چاپاریه ویکی تماس

سکوئی که انتشار محتوای ارزشمند و مطمئن الکترونیکی به زبان شیرین فارسی را ، به شکیل‌ترین شکل ممکن در فضای دیجیتالی ممکن و علاوه بر آن رویکرد ایجاد نگاه و نسل جدید تولید و انتشار مجلات اینترنتی را امکان ‌پذیر نموده است.

گزیده مطالب ماه گذشته

مطلبی در دسترس نیست

ویژه نامه های ویکی تماس را مستقیما در ایمیل خود دریافت کنید.
عضویت در خبرنامه، به منزله پذیرش شرایط عضویت می‌باشد.

logo-samandehi
SHOA@h56.png
لوگوی سیمرغ سامانه - بنفش
  • نقشه سایت
  • حریم خصوصی

قدرت گرفته از سیم‌سا ویکی | نسخه 6.1 - وابسته به گروه فناوری اطلاعات و ارتباطات سیمرغ سامانه
© ۱۳۹۷-۱۴۰۰ تمامی حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به شرکت تولید محتوای الکترونیکی سیمرغ (تماس) می باشد.

نتیجه ای حاصل نشد
مشاهده همه نتایج
  • ویکی تماس
  • تلگرافخانه
  • گاگول خانه
  • ویکی‌نوشت
  • ویکی‌آمار
  • ورق بزنیم
  • ورود
  • سبد خرید

قدرت گرفته از سیم‌سا ویکی | نسخه 6.1 - وابسته به گروه فناوری اطلاعات و ارتباطات سیمرغ سامانه
© ۱۳۹۷-۱۴۰۰ تمامی حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به شرکت تولید محتوای الکترونیکی سیمرغ (تماس) می باشد.

خوش آمدید!

لطفا از طریق فرم زیر به حساب کاربری خود وارد شوید

گذرواژه را فراموش کرده‌اید؟

بازیابی گذرواژه

لطفا جهت بازیابی گذرواژه، نام کاربری و یا ایمیل خود را وارد نمائید.

ورود
ورود ×
  • (+98) ایران

ورود / عضویت

ثبت نام در سامانه حساب همگام تماس

Add New Playlist