…یکی از نشانه‌های بی‌قواره بودن جامعه ایران به گمان من آن است که حس و حال درونی مردمان ما در گذر ایام تغییر چندانی نکرده است. عموم مردمان این دیار هنوز در اوقات فراغت خود بیشتر به شعر ، ادبیات و فلسفه و هنر گرایش دارند تا علم و مطالب غیر‌داستانی. بسیار دیده‌ام مهندسان، پزشکان و تجاری را که در ساعات کاری با علوم و فنون قرن بیست و یکمی سروکار دارند، اما در هنگامِ شب آرامش خود را در اشعار والای مولوی، نثر درخشان گلستان سعدی و ترجمه‌های ماندگار مرحوم محمد حسن لطفی از افلاطون، جستجو می‌کنند.بازتاب همین روحیه جمعی را می‌توان در دکه‌های روزنامه‌فروشی دید. امروزه، ده‌ها گاهنامه، ماهنامه و هفته‌نامه با مضامین ادبی، هنری، فلسفی و اقتصادی روی این دکه‌ها جا خوش کرده‌اند. اما، تعداد مجلاتی که به صورت اختصاصی به ترویجِ علم و دانش برای عموم بپردازند، حتی از انگشتان یک دست هم کمتر است. اوضاع علم و دانش در روزنامه‌های کثیرالانتشار هم چنگی به دل نمی‌زند. تعداد خبرنگاران علمی فعال در کشور بسیار اندک است و انتشارِ گاه و بیگاه مطالب علمی در صفحاتِ لایی روزنامه‌ها، اغلب صرفاً برای خالی نبودن عریضه است. متاسفانه، اوضاع علم در فضای مجازی هم چندان تعریفی ندارد. آمیختگی علم، فناوری و کسب‌وکار باعث شده تا صفحات علمی نشریات و وب سایت‌ها به جای پرداختن به مسائل پایه‌ای در علم، با تقلیل علم به فناوری و ابزار، اغلب به مقایسه برتری فناوری فلان گوشی تلفن همراه یا بهمان خودرو بسنده کنند…

جایگاه ما در عالم – بخش اول

مارتین ریس / جمشید صادق

در سال ۱۸۳۵ فیلسوف فرانسوی آگوست کُنت گفت که کسی هرگز نخواهد‌ ‌فهمید که ستارگان از چه ساخته‌شده‌اند. او در کتاب خود چنین نوشت: «برای ما امکان تعیین اشکال، ابعاد، حرکات و فواصل ستارگان قابلِ درک است. با این حال، ما هرگز و به هیچ طریقی نمی‌توانیم بدانیم که چگونه باید به مطالعه‌ی ترکیب شیمیایی، ساختار کانی‌شناختی آنها بپردازیم. به طور اخص، حتی اگر موجوداتِ سازمان‌یافته‌ای بر روی سطح ستارگان زندگی ‌کنند، هیچ راهی برای شناختِ ماهیت آنها نداریم.» اگر کُنت امروز زنده بود، از کشفیاتی که از آن زمان تاکنون رخ‌ داده‌اند، شگفت‌زده می‌شد. امروزه می‌دانیم که عالم از آنچه همه گمان‌ می‌کردند به مراتب بزرگ‌تر و عجیب‌تر است. برای فیزیکدانان قرن ۱۹ و ابتدای قرن ۲۰ عالم در کهکشان ما، یعنی کهکشان راه شیری، خلاصه می‌شد. بنابراین، آنها از تصور عالمی که تعداد کهکشان‌هایش از شمار خارج هستند و هر روز سریع‌تر از دیروز گسترش‌ می‌یابد، شگفت‌زده می‌شدند…

گیتی در بحران! – بخش اول

ریچارد پنک / صنم آذرنیا

…دانشمندان در ابتدا بر سر عدد دوم به توافق رسیدند. در اواخر دهه‌ی 1980، برای اندازه‌گیری نرخ کاهش سرعت، دو گروه از محققین با استفاده از فرضیات مشترک و ابزار یکسان شروع به انجام اندازه‌گیری کردند. فرض این بود که در یک جهان در حال انبساط و پر از ماده که با هم برهمکنش گرانشی دارند- یعنی هر چیزی هر چیز دیگری را جذب می‌کند- انبساط باید کندشونده باشد. ابزار گفته شده هم از نوع ابرنواختر(15) نوع ia بود، ستارگان در حال انفجاری که به باور اخترشناسان می‌توان از آن‌ها به عنوان شمع‌های استاندارد(16) استفاده کرد- منابع نوری که از یک مثال به مثال بعدی دچار تغییر نمی‌شوند و میزان درخشندگی‌شان نشان‌دهنده‌ی فاصله‌ی نسبی آن‌هاست. (مثل یک لامپ 60 واتی که هر چقدر از آن فاصله بگیرید کم‌نورتر به‌نظر می‌رسد، اما اگر شما بدانید که توان این لامپ 60 وات است می‌توانید فاصله‌ی آن را نسبت به خودتان به‌دست بیاورید.) اخترشناسان فرض کردند که اگر انبساط کندشونده باشد، یک ابرنواختر در فواصل بسیار دور از زمین، نزدیک‌تر و در نتیجه درخشان‌تر از حالتی خواهد بود که فرض کنیم کیهان با یک نرخ ثابت در حال رشد و انبساط است…

از سانفرانسیسکو تا بندرلنگه / مصاحبه با علی پارسا

تحریریه مجله

…جالب‌ترین بخشِ سفرهای دریایی برای من دیدن طلوعِ و غروب آفتاب است. تجربه‌ی مشاهده طلوع و غروب خورشید وقتی روی آب هستید بی‌نظیر است. اما دو اتفاق خاص در سفر اقیانوس اطلس را هرگز از یاد نمی‌برم. اولین آنها موقعی بود که در میانه های سفر در‌ اقیانوس به گروهی از دلفین‌ها برخوردیم که تعدادشان شاید به چند هزار می‌رسید. پشتک و باروی دلفین‌ها که در کنار قایق‌مان به روی آب آمدند و حرکات آکروباتیک انجام دادند، به راستی زیبا بود. دومین مورد موقعی بود که یک نهنگِ عنبر بزرگ که اندازه‌اش تقریباً به اندازه قایق پانزده شانزده متری ما بود، شاید از روی کنجکاوی تا مدتی همسفر ما شد.البته در سفر با قایق بادبانی، چیزهای اعصاب خردکن و استرس‌زا هم هست. مثلاً، شاید روزها روی دریا باشید و هیچ بادی نوزد. در این شرایط، تنها کاری می‌توانید بکنید این است که صبور باشید. البته در اینجا باید بگویم که کشتی‌های بادبانی امروزی موتور هم دارند، اما به دلیل محدودیت سوخت، از موتور آنها را فقط باید در مواقع اضطراری روشن کرد. به‌علاوه، بروز توفان در دریا تجربه استرس‌زا و خسته‌کننده‌ای است. بنابراین، پس از هر بار توفان، باید مدتی استراحت کرد…

گاه نامه ویکی تماس شماره 33 - ویکی گونیا 1 - 56804

مجله اینترنتی ویکی تماس

شماره 33 – ویکی گونیا
نسخه کامل گاه‌نامه را از اینجا تهیه نمائید

3 بعدی ورق بزنید

خرید نسخه PDF

نگاهی به درونِ ویروس کرونا! – بخش اول

تحریریه مجله ساینتیفیک امریکن / سارا کریمی

…با وجود اینکه هنوز رمز و رازهای زیادی در مورد ویروس نوظهور کرونا که عامل بیماری کوید ۱۹ است وجود دارد، اما در این زمان اندک دانشمندان به دانش عمیق و با جزئیات باورنکردنی از این ویروس دست پیدا کرده‌اند.چهار نوع از هزاران نوع ویروس کرونایی که بر روی کره زمین زندگی می‌کنند مسبب بروز انواع سرماخوردگی هستند و پیش از این دو نوع دیگر از خانواده این ویروس عامل شیوع بیماریهای نگران کننده‌ای بوده‌اند. در سال 2002 یک کروناویروس موجب شیوع سندرم شدید حاد تنفسی(SARS) شد و توانست جان 770 نفر را در کل جهان بگیرد. همچنین، در سال 2012 یک گونهاز این ویروس، موجب بیماری سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS) شد که در اثر آن 800 نفر جان خود را از دست دادند. سارس در ظرف یکسال از بین رفت اما MERS هنوز باقی است…

آیا می‌شود روزی جهانی بدون زباله داشت؟ – بخش اول

رابرت کونزیگ / انیسا رئوفی

…مثلاً، شن به عنوان ماده خام تولید سیمان، پای خود را به برج‌های آپارتمانی سیمانی ما در شش قاره‌ی جهان باز کرد و فلزاتی که از معادن فلزات استخراج کردیم به کشتی‌ها، خودروهای شخصی و کمباین‌هایی راه یافت که با استفاده از آنها تنها در یک سال ۲۲.۲ میلیارد تن زیست‌توده از زمین برداشت کردیم، تا شکم خود را سیر کنیم. سوخت‌های فسیلی هم ضمنِ تامینِ نیروی محرکه‌ی کمباین‌ها و گرمای خانه‌هایمان به پلاستیک و انواع و اقسام چیزهای دیگر تبدیل شدند. به این ترتیب، کل میزان مواد اولیه‌ای که در سال ۲۰۱۵ از طریق این جریان عظیم وارد چرخه اقتصاد جهان شد، ۱۰۲،۳ میلیارد تن بود.اگر از آن دست آدم‌هایی باشید که با دیدن تلاش و هوشمندی انسان به وجد می‌آیید، با خود خواهید گفت که: «چه خوب نیازهای ما تامین شده… و همه چیز خوب یا حتی عالی به نظر می‌رسد.» اما مشکل پسماند در واقع پس از تامین نیازهای ما آغاز می‌شود و این مسئله واقعاً مادرِ تمام مشکلات زیست‌محیطی است. دو ویت به مه خاکستری رنگی روی لبه‌ی سمت راست نمودار اشاره کرد و گفت: «این مهِ خاکستریْ، مه پسماند است»…