…واژه «دانشمند» در زبان فارسی دارای بار معنایی و فرهنگی خاصی است. مثلاً، ما ایرانی‌ها افرادی مانند مادام کوری و انیشتین را با صفتِ دانشمندِ توصیف می‌کنیم. اما، به ندرت از همین واژه برای توصیفِ سایر افرادِ دانش‌ورزی که در ده‌ها موسسه و نهاد متفاوت مشغول به‌کارند و از طریق کارهای علمی خود نانی به کف می‌آورند، استفاده می‌کنیم.به عنوان نمونه، حتی اگر فردی سال‌ها به عنوان استاد مدعو و حق‎التدریسی در رشتۀ زیست‌شناسی در دانشگاه تهران مشغول تدریس و تحقیق باشد، ما اغلب چنین فردی را به نقشِ استادِ دانشگاهی‌اش تقلیل می‌دهیم و او را دکتر یا استاد خطاب می‌کنیم. اما، معمولاً از کلمۀ دانشمند برای توصیف او استفاده نمی‌کنیم.شکی نیست که افرادی از جنس مادام کوری و انیشتین با ایجاد تحول بنیادین در حوزه کاری خود به راستی شایستۀ صفت دانشمند هستند. زیرا، آنها شناخت ما را از جهان پیرامون‌مان متحول می‌کنند. اما، به باور من وقتی این واژه را صرفا برای توصیف گروه قلیلی از دانشمندان بزرگ و صف‌شکن به‌کار می‌بریم، مانعی بزرگ در راه ترویج علم و دانش در کشور پدید می‌آوریم. زیرا، کارکردِ تقلیل‌گرایانه این واژه، «دانشمندان» را در چشم عموم مردم به موجوداتی اسطوره‌ای مبدل می‌کند و موجب می‌شود تا بسیاری از مردم این قشر را تافته‌ای جدا بافته از سایرین بدانند و گمان کنند که دست یافتن به جایگاه شایسته علمی در توان آنها نیست…

سیاه چاله ها و تاریک ترین راز راه شیری

جوانا رز / ماندانا فرهادیان

راجر پنروز روش‌های ریاضی مبتکرانه‌ای برای کاوشِ نظریه‌ی نسبیت عام آینشتاین ابداع کرد. او نشان داد که این نظریه به تشکیل سیاه‌چاله منجر می‌شود، همان هیولاها در زمان و مکان که هر چیزی را که واردشان شود تسخیر می‌کنند. هیچ چیزی، حتی نور، هم نمی‌تواند از چنگ آنها فرار کند.راینهارد گِنزل و آندرئآ گِز هر یک سرپرستی گروهی از منجمان را برعهده داشتند که از اوایل دهه‌ی ۱۹۹۰ روی ناحیه‌ای در مرکز راه شیری متمرکز شده بودند. با افزایش دقت، آنها نقشه‌ی مدار درخشان‌ترین ستارگانِ نزدیک به مرکز کهکشان را به‌دست آوردند. هر دو گروه کشف کردند که چیزی هم نامرئی و هم سنگین آن تراکمِ ستاره‌ای را مجبور می‌کند که به دورش بچرخد. این جرمِ نادیدنی حدود چهار میلیون جرم‌خورشیدی است و در منطقه‌ای در حدود اندازه‌ی منظومه‌ی شمسی خودمان فشرده شده است. چه چیزی باعث می‌شود ستارگانِ در قلب راه شیری با چنان سرعت شگفت‌انگیزی بچرخند؟ طبق نظریه‌ی فعلی گرانش، فقط یک نامزد وجود دارد: یک سیاه‌چاله‌ی اَبَرپرجرم…

داستان دردسرهای کاشفان واکسن کرونا

اریا بندیکس / جمشید صادق

…کاریکو که اکنون 65 سال دارد، سرپرست جایگزینی پروتئین mRNA در شرکت بیوان‌تک2 است، شرکت بیوان‌تک همان شرکت آلمانی است که با مشارکت شرکت فایزر غول داروسازی امریکا، واکسنی برای ویروس کرونا تولید کرد. کار او الهام‌بخش تأسیس شرکت مدرنا هم شد. شرکت مدرنا یک شرکت آمریکایی در زمینه فناوری‌های زیستی است که برای ساختن واکسن با سایر شرکت رقابت می‌کند.هر دو واکسن ویروس کرونا از mRNA برای رساندن پیام کدگذاری شده به بدن استفاده می‌کنند تا موجب آغاز واکنش سیستم ایمنی بدن شوند. تاکنون هر دو واکسن در پیشگیری از کوید19 بسیار موثر بوده‌اند: واکسن فایزر و بیوان‌تک در دو نوبت تززیق%95 مؤثر بوده‌ است. اثربخشی واکسن مدرنا هم پس از دو بار تزریق 94.5% بوده است. واکسن فایزر در تاریخ دوم دسامبر در انگلیس تأیید شد و در چند روز آینده در امریکا نیز تأیید خواهد شد. واکسن مدرنا هم احتمالاً تا اواخر این ماه در امریکا تأیید خواهد شد…

جایگاه ما در عالم – بخش دوم و پایانی

مارتین ریس / جمشید صادق

…بالاخره، یک کشف تصادفی در سال ۱۹۶۵ به رقابت بین این دو نظریه پایان داد. در این سال، آرنو پنزیاس و رابرت ویلسون۲ که دو اخترشناس رادیویی بودند در تلاش برای کالیبره‌ کردن یک آنتن جدید در آزمایشگاه‌های بِل در نیوجرسی آمریکا۳ با مشکلی روبرو شدند. آنها هر کاری کردند نتوانستند میزان تداخلی را که در پس‌زمینه وجود داشت کاهش دهند چون دستگاه‌های اندازه‌گیری از جهات مختلف کیهان میزان ثابتی از نویز را دریافت می‌کردند. آنها با این امید که شاید گروهی از کبوترها منشاء نویز باشند، کبوترهایی را که در آنتن لانه کرده بودند از آنجا راندند. اما سیگنالِ نویز همچنان پابرجا بود. به این ترتیب، پنزیاس و ویلسون کشف کردند که در فضای بین کهکشان‌ها سرمای مطلق صفرِ کلوین حاکم نیست و به خاطر وجود امواج ضعیف میکروویو این فضا حدود ۳ درجه‌ی کلوین حرارت دارد. به بیان دیگر، این دو دانشمند به صورت تصادفی «پس‌تابیِ آفرینشِ»۴ را کشف کرده بودند. تابش مذکور یادگاری است سرد و رقیق از دورانی در حیات عالم هستی است که کلیه مواد موجود در کیهان به تدریج در هم فشرده شدند و سرانجام متراکم و داغ گشتند…

گاه نامه ویکی تماس شماره 42 - ویکی گونیا 1 - 56976

مجله اینترنتی ویکی تماس

شماره 42 – ویکی گونیا
نسخه کامل گاه‌نامه را از اینجا تهیه نمائید

3 بعدی ورق بزنید

خرید نسخه PDF

گیتی در بحران! – بخش دوم و پایانی

ریچارد پنک / صنم آذرنی

…بر خلاف تنش که به قرارداد نیاز دارد و برخلاف مشکل که به یک راه حل نیاز دارد، برای حل یک بحران به چیز بیش‌تری احتیاج است، یک بازنگری عمده. اما سوال اینجاست که این بازنگری باید در مورد چه چیزی صورت گیرد؟ جست‌وجوگران ثابت هابل سه احتمال را در نظر می‌گیرند:اول اینکه در تحقیقات در زمینه‌ی جهان ثانویه اشکالاتی وجود دارد. روشِ «نردبان فاصله۱» کیهانی رویکردی است که گام به گام از اعماق عالم جلو و جلوتر می‌آید. استواری این روش به اندازه‌ی پله‌های آن که همان شمع های استاندارد هستند، می‌باشد. یعنی در این روش هم درست مثل تمام مشاهدات علمی خطاهای سیستماتیک بخشی از معادله هستند.وجود احتمال خطای سیستمی افراد حاضر در کنفرانس KITP را آشفته کرد. گروهی به رهبری وندی فریدمن2 که اکنون به ‌عنوان اخترشناس در دانشگاه شیکاگو حضور دارد یکی از محققان اصلی «پروژه‌ی کلیدی» بوده است مقاله‌ای را در بحبوحه‌ی کنفرانس ارائه کرد که بیان‌کننده‌ی نتیجه‌ای متضاد است. فریدمن و همکارانش در این مقاله با استفاده از نوع دیگری از شمع‌های استاندارد به عددی رسیدند که به گفته‌ی خودشان در مقاله، «در میانه‌ی بازه‌ی تعریف شده در بحران کنونی هابل قرار دارد»: 0.8±69.8، نتیجه‌ای که هیچ همپوشانی اطمینان بخشی با حاشیه‌ی خطای نتایج SHOES و پلانک ندارد. آنها در این مقاله خود از ستارگان در حالی انقراضی که به آن‌ها غول قرمز گفته می‌شود به عنوان شمع استاندارد استفاده کردند. غول‌های سرخ در مرحله‌ای از حیات خود دچار « درخش هلیوم3»4 می‌شوند. فرآیندی که به طرزی قابل اعتماد نشان‌دهنده‌ی میزان درخشندگی آنهاست…

نگاهی به درون ویروس کرونا!

تحریریه مجله ساینتیفیک امریکن / سارا کریمی

…تا زمان نگارش این گزارش، آزمایشگاه‌های دانشگاهی و تجاری در حال تحقیق بر روی تاثیرات بیش از ۱۰۰ داروی متخلف بر روی بیماری کویدـ۱۹هستند.اکثر داروها نمی‌توانند ویروس را بصورت مستقیم از بین ببرند.با این وجود تاثیرِمداخله داروها در حدی هست که امکان پاکسازی عفونت را برای سیستم ایمنی بدن فراهم می‌کند. داروهای ضد ویروس عموما با جلوگیری از اتصال ویروس به سلول‌های ریه و یا ازطریق مهار فرآیندِتکثیردر صورت ورود به سلول جلوی فعالیت ویروس را می‌گیرند. به علاوه، داروهای ضد ویروس از واکنشِ شدید و بیش از حدِ سیستم ایمنی در بدن برخی بیماران که منجر به بروز یک سری از علائم شدید در آنها می‌شود،می‌کاهد. در مقابل،واکسن‌ها سیستم ایمنی بدن را برای مبارزه‌ای سریع و موثر در مواجه با عفونت در آینده، آماده می‌کنند…