براحتی می توان ایام نوروز را شلوغ ترین روزهای صنعت گردشگری کشور دانست. روزهایی که بدلیل وجود تعطیلات و فراغت مردم بهترین زمان برای سفر به اقصی نقاط کشور است. روزهای پر شور سفر که حالا برای دومین سال پیاپی از آن محروم هستیم.از سفرهای زیارتی به مشهد ،قم و … تا سفر به شهرهای تاریخی مثل اصفهان،شیراز و یزد و صد البته سفرهای تفریحی به مناطق جنوبی کشور مانند جزایر کیش و قشم و شهرهایی مانند چابهار ، بوشهر نشانگر تنوع سلیقه مردم و تعدد مقاصد و جاذبه های منطبق با خواست مسافران نوروزی است.براساس همین تقاضای موجود برای سفر در بین مردم، متولیان و فعالین صنعت گردشگری کشور همه ساله از مدتها قبل از ایام نوروز آماده و محیای پذیرایی و ارائه سرویس به مسافران می شوند. به جرات می توان اذعان نمود با توجه به رویه ها و سیاست گذاری های حوزه گردشگری کشور و همچنین فرهنگ نهادینه شده سفر در ایام نوروز بخش عمده ای از درآمد یکساله کسب و کارهای گردشگری را همین ایام تضمین می نماید و تقریبا در باقی فصول سال باید انتظار درآمدی برابر با درآمد این ۱۵ روز پرکشش سفر برای فعالین گردشگری متصور شد. بستر و فضایی که حالا برای دومین سال متوالی کسب و کارهای گردشگری هم به دلیل شیوع کرونا از آن بی بهره اند…

پالنگان کردستان، نگینی بر قلب کوههای ژاورود

زهرا زند

…نوروز جشن آبریزگان یا آب‌پاشی بزرگترین جشن ایرانیان از روزگار کهن تا به امروز است و هم‌چنین نمایان‌ترین جشن‌های بهاری جهان بشمار می‌رود. جشن نوروز ریشه در ایران باستان دارد و مراسمی است کهن با تاریخچه‌ی غنی که از دوران قدیم به یادگار برایمان باقی مانده است. این روز در ایران و افغانستان نویددهنده سال جدید است. نوروز در کشورهایی مثل تاجیکستان، روسیه، ترکمنستان، هند، پاکستان، قرقیزستان، سوریه، عراق، گرجستان، جمهوری آذربایجان، آلبانی، چین و ازبکستان تعطیل رسمی است و مردم به جشن و پایکوبی می‌پردازند. در تاریخ ۸ مهرماه ۱۳۸۸، سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد(یونسکو)، نوروز را به عنوان میراث جهانی با ریشه ایرانی به ثبت رساند. نوروز و مهرگان دو جشن بزرگ طبیعی هستند که اولی آغاز بهار و دومی آغاز پائیز است. ماه فروردین که ویژه فرَوَشی‌ها و ارواح طیّبه شروع می‌شود و روز اول آن با نام خداوند آغاز می‌گردد.وجه تسمیه نوروز: سنت گلاب و آب افشاندن در نوروز، داستان سلیمان و نوروز و سنت آب پاشیدن، سنت نگریستن در ساعات نخستین نوروز به خورشید، آتِش شگفت انگیز نوروزی در فارس برفراز کوه دنا، خواص مضاعف برخی خوردنی‌ها، نوروز عامّه و نوروز خاصه یا نوروز بزرگ، رسوم و آیین‌های نوع دوستی و دهش و بخشش و عفوهای نوروزی، رسوم اهدای هدایای نوروزی و پیشینه‌های آن…

چهرشنبه خاتون، فرشته آرزوها

منا هاشمیان

…عدد چهار در آیین و رسوم آذربایجان، حکایت از چهار عنصر اصلی طبیعت؛ خاک، آتش، باد و آب دارد. اولین چهارشنبه اسفند ماه منسوب به باد، دومین چهارشنبه اسفند منسوب به خاك، سومین چهارشنبه آتش و آخرین چهارشنبه اسفند منسوب به آب است. صبح آخرین چهارشنبه، مردم آذربایجان شرقی بر سر آب رفته و از روی آن می‌پرند و معمولا دختران دم بخت این شعر را می‌خوانند: «اتیل ماتیل چرشنبه، بخیتم آچیل چرشنبه» (عاطل و باطل شود چهارشنبه، بختم باز شود چهارشنبه ) همچنین در روستاها خاکستر آتش را نگه می‌دارند و داخل بذر بهاره می‌ریزند و معتقدند، خاکستر چهارشنبه کشت بهاره را برکت می‌بخشد. سپس، با يك وسیله فلزی، دور محیط خانه و طويله را خط می‌کشند و سمت قبله را باز می‌گذاشتند و با این کار، از خدا می‌خواستند که خیر و برکت به زندگی آنها وارد شود. غذای شب چهارشنبه سوری هم در روستاها بیشتر شیربرنج و دلمه و پلو است که طبخ آن از اهمیت خاصی برخوردار است…

قدمت هفت سین؛ هفت سبزی و سرزندگی

زهرا زند

از مشهورترین مراسم نوروزی ایرانیان، گستردن سفره هفت سین است. امروزه نیز مردم ایران سفره هفت سین را چند ساعت مانده به زمان تحویل سال نو آماده می‌کنند و مواد خوراکی که ابتدای آن‌ها با سین آغاز می‌شود از قبیل سنجد، سیب، سبزه، سمنو، سیر، سرکه و سماق را بر سر سفره می‌گذارند. این سفره روی زمین یا روی خوان پایه گذاشته می‌شود.اعضای خانواده در زمان گردش سال درکنار سفره هفت سین می‌نشینند. در زبان باستانی عدد هفت به نام «امرداد» است که معنای زندگی و جاودانی را می‌دهد بنابراین ایرانیان باستان هفت واژه را به نشانه آن گزینه کرده و برسفره نوروزی می‌چینند. امروزه نیز در میان ایرانیان عدد هفت مقدس است. این تقدس از آیین مهر یا میترا می‌آید. عدد هفت برای ایرانیان باستان مقدس بوده و برای مفاهیم مثبت، خوش یمنی و فال نیک از عدد هفت استفاده می‌کردند مثلا هفت رنگ رنگین‌کمان، هفت خان رستم در شاهنامه فردوسی، هفت آسمان، هفت اقلیم، هفت روز هفته، هفت فرشته، هفت شهر عشق درعرفان و …

گاه نامه ویکی تماس شماره 104 - ویکی ایران 1 - 58258

مجله اینترنتی ویکی تماس

شماره 104 – ویکی ایران
نسخه کامل گاه‌نامه را از اینجا تهیه نمائید

3 بعدی ورق بزنید

خرید نسخه PDF

میر نوروزی؛ آیین عدالت محوری در ایران

الناز درویشی

…در زمان سنجی ایران باستان هر سال شامل دوازده ماه و هر ماه در بر دارنده ۳۰ روز بود، بدیهیست زمانیکه سال دارای دوازده ماه سی روزه ‌بوده، سال از۳۶۰ روز تشكیل می‌شده، پنج روز و چند ساعت باقی می‌مانده، از این رو ایرانیان این پنج روز باقی مانده از سال را «پنجه دزدیده» یا «خمسه مسترقه» نام می‌بردند، البته هر چهار سال یكبار در «سال كبیسه» این پنج روز به شش روز افزایش پیدا می‌كرد. ایرانیان باستان، در این پنج روز به استقبال بهار می‌رفتند و به جشن و سرور می‌پرداختند، یکی از آیین‌ها و جشن‌های که در این روزها اجرا می‌شد، «میر نوروزی» بوده است.پیشینه‌ی میر نوروزی از اسطوره‌هایی كه بر آسیای غربی و بخش‌هایی از آفریقا سیطره دارند، از خدایی حكایت می‌كنند كه پس از مدتی زمامداری به جهان زیرین می‌رفته تا زمین بركتش را به مردم ارزانی دارد. این خدای قربانی شده در هر قومی نامی به خود گرفته و چنان با اعتقادات مردم آمیخته بود، كه در سرزمین‌هایی مانند مصر، آفریقا و هند وظایف پادشاه ایجاب می‌كرد بعد از مدتی زمامداری را به جانشینش واگذارده و خود برای سلطنت در دنیای مردگان مهيّا شود…

نبرد شیر و گاو؛ نقش برجسته ای از سنتی دیرینه در ایران زمین

الناز درویشی

تخت جمشید، بنای سنگی به یادگار مانده از روزگاران باستان است که هر گوشه از آن سرشار از رمز و رموز و حرف‌های ناگفته دارد. در جهان باستان زمانی که مردمان هنوز خط را نیاموخته بودند، برای ارتباطات با هم از فرهنگ تصویری استفاده می‌کردند و رویداد‌نگاری تصویری بسیار رواج داشته است. شرح فتوحات، جنگ‌ها، كشتارها، اسارت‌ها و تمام اتفاتات مهمی که رخ می‌داد همگی به کمک سنگ‌نگاره‌ها یا نقش‌برجسته‌ها روایت می‌شد. در تخت جمشید نیز ما شاهد نقوشی هستیم که نوعی تاریخنگاری زنده است. این نقوش گواهی از آیین‌ها و مراسمی است که در تخت جمشید برگزار می‌شد که همه آنها فلسفه‌ای آمیخته با تقدس دارند. از این رو باید در نظر داشت، نقش‌ برجسته‌های تخت‌جمشید، نه یک تزیین كوركورانه و نه جهت فخرفروشی به ملل دیگر، بلکه گویای تاریخ، اساطیر، فرهنگ و ارتباطات اقوام باستان هستند و البته كه مردمان آن روزگار مفهوم این نقش‌ها را به خوبی می‌دانسته‌اند و به قدری معانی و درک این نقوش بدیهی بوده که کسی نیاز به ثبت و ضبط توضیح در آنها ندیده است، از این رو امروزه صاحب نظران در مورد هر کدام از آنها نظرات و دیدگاه‌های متفاوتی بیان می‌کنند که از جمله‌‌ی آنها می‌توان به نقش چیرگی شیر بر گاو اشاره کرد…

توپ در کردن؛ پژواکی برای اعلام سال نو

منا هاشمیان

…در شلیک‌های اعیاد به خصوص عید نوروز از آن استفاده می‌شد. هر دقیقه ای دو سه تیر شلیک می‌کردند و برای سر و صدای بیشتر هر پنج شش دقیقه یکبار بیست سی تا از این زنبورک‌ها یکدفعه شلیک می‌شد. تعداد شلیک توپ ها از قوانین و ضوابط خاصی پیروی می‌کرد به طور مثال در دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار که لحظه تحویل سال مصادف با میلاد حضرت علی(ع) بود، به دستور شاه صد و ده تیر که مطابق با حساب ابجد با نام علی مطابق است، شلیک کردند.در تهران دوره قاجار در میدان ارگ، توپ بزرگی قرار داده بودند که همه روزه اهالی تهران را از ظهر شرعی با شلیک گلوله آگاه می‌کرد و در ماه مبارک رمضان، مردم با صدای شلیک توپ آن از وعده سحری و افطار اطلاع پیدا می‌کردند. در اعیاد به خصوص عید نوروز روی باروت‌های آن می‌کوبیدند و فتیله‌ها را آتش می‌زدند که صدای آن نصف شهر را در بر می‌گرفت. این توپ به توپ مروارید معروف بود که روایت‌های مختلفی درباره آن وجود دارد. برخی آن را از غنایم شاه عباس صفوی می‌دانند و برخی نیز می گویند این توپ از غنایم جنگ های نادر شاه است اما با توجه به حک شدن نام فتحعلی شاه قاجار روی بدنه آن باید این توپ را به دوره قاجار منسوب دانست…

تکم خوانی؛ آیینی سنتی برای استقبال از بهار

رقیه آقابالازاده

…تکه یا بز نر علاوه بر معنی کلی آن که به بزی با ویژگی‌های شناخته شده اطلاق می‌شود، مفاهیم گسترده‌ای در حوزه نماد دارد. در بسیاری از فرهنگ‌ها بز نشانه چالاکی است؛ لافونتن آن را نشانه میل به آزادی شتابکارانه می‌داند. در متون کهن بز نشانه استحکام، صعود، بالاروندگی است. هنوز هم در برخی از نقاط کشورمان رفتار کشاورزان و دامداران با بز، مخصوصاً با بز نر رفتاری آیینی و بسیار ویژه است.تکم چیست؟ تکم یک عروسک بز چوبی سنتی است، واژه تکم از دو بخش «تکه» و «م» تشکیل شده است. تکه در زبان ترکی به معنی بز نر قوی هیکل که همیشه در طلیعه گله حرکت می‌کند و گله را به چراگاه و محل‌های معین هدایت می‌کند؛ است و «م» ضمیر ملکی دوم شخص مفرد است؛ ترکیب این دو در واقع به معنی «بز نر من» است. در برخی مناطق تکم به شکل شتر هم وجود دارد. تکم بر سر چوب گردی سوار می‌شود و بر روی یک صفحه چهارگوش یا گرد که سوراخی در وسط داشت قرار می‌گرفت که چوب پایه آن از سوراخ وسط صفحه می‌گذشت. عدد چهار در فرهنگ ‌های مختلف نمادهایی دارد و عددی مقدس است، مثل: چهار فصل، چهار عنصر، چهار جهت و …

خوراک شب سال نو در ایران

رقیه آقابالازاده

…بر اساس باوری دیگر ماهی نشانه حیات و خوردن برنج به دلیل داشتن برکت در کنار ماهی که نشانه حیات است و سبزی که حکایت از برکت و زایش دارد، خیر و برکت و خوش‌یمنی در سال جدید به همراه دارد. شیوه یکسانی برای پخت ماهی در سال نو وجود ندارد. بعضی آن را در شب سال نو می‌خورند و بعضی آن را در اولین وعده غذایی بعد از تحویل سال، حتی در بعضی نقاط ایران، همچون برخی نقاط ساحلی خلیج فارس، برنج سال نو را بدون سبزی و کاملاً ساده همراه ماهی صرف می‌کنند. مردم زنجان ماهی را با رشته‌پلو یا زعفران‌پلو می‌خورند و برخی دیگر آن را در کنار کوکو یا خورش‌های محلی سرو می‌کنند. مردم گیلان ترجیح می‌دهند ماهی شب عید را در کنار ترشی تره که یک غذای خوش طعم گیلانی است، بخورند. این غذای خوشمزه با سبزی های معطر و مخصوص، سیر و تخم مرغ درست می‌شود. این غذا نوعی خورش به حساب می‌آید که کنار برنج سرو می‌شود. ترشی‌تره طعمی ترش و شیرین دارد. کته ماهی در کنار ترشی‌تره، یکی از غذاهای محبوب مردم گیلان است. زمانی که شما تکه‌ای ماهی تازه و برنج محلی گیلانی را همراه با طعم سبزیجات ترشی‌تره بچشید، از خود بی‌خود خواهید شد. این غذا، غذای محبوب مردم گیلان در طول سال نیز هست؛ اما شب عید نوروز در سفره اکثر مردم گیلان ترشی‌تره با ماهی را خواهید یافت…

نوروزستان؛ برگزاری نوروز در کشورهای فارسی زبان

شقایق فتحعلی زاده

…نوروز در تاجیکستان به عنوان جشنی ملی و دیرینه برگزار می‌شود و دارای آداب و رسوم ویژه‌ای دارد، که بخش از این رسوم پیش از آغاز سال نو و برخی پس از آغاز سال است. از نظر تاجیکان حوت ماه آخر سال بوده و بسیار مناسب برای کار بهاری می‌باشد از این رو کشاورزان سه روز اول ماه حوت را به جشن و پایکوبی می‌پردازند. در ماه حوت گل گردانی نیز انجام می‌شود. این مراسم زیبا از گذشته نزد تاجیکان به مناسبت آغاز بهار گرفته می‌شده، تنها تفاوت که با گذشته پیدا کرده این است که گل‌گردانی را در گذشته بزرگسالان انجام می‌دادند ولی اکنون بچه‌ها و جوانان انجام می‌دهند. گل‌گردان‌ها گل‌ها را دسته دسته می‌کنند و بر سر چوبی می‌بندند و در کنار خانه‌های اهل ده یا شهر در خاک فرو می‌برند و سرود می‌خوانند. شبیه به این مراسم در برخی از ده‌های مازندران نیز انجام می‌شود. از مراسم دیگر «جفت براران» است که در آن کشاورزان پلو، نان فطیر و غذای مرسوم تهیه می‌کنند و از بزرگسالان دعوت می‌کنند تا برای افزونی نعمت قبل از کشت و کار نوروزی دعا کنند. مراسم سونک ‌پزی (سمنو پزی) از مراسم گروهی است که در تمامی جغرافیای نوروز برگزار می‌شود. تاجیکان این‌گونه به پیشواز سال نو می‌روند. نوروز نزد تاجیکان به «خیدیر ایام» یعنی جشن بزرگ معروف است. پس از شروع سال نو تاجیکان صبحانه را با انواع غذاهای شیرین صرف می‌کنند، به امید آنکه تا آخر سال زندگی شیرینی داشته باشند. این غذاها عبارت از: حلوا، شیر برنج، غوز حماچ است. خوراک دیگر نوروزی در تاجیکستان «باج» است، که کله و پاچه گوسفند را با گندم می‌پزند و آن را با دیگران شریک می‌شوند و با گفتن « شاگون بهار مبارک» آغاز سال نو را تبریک می‌گویند. جشن نوروز در تاجیکستان پنج روز است که همراه با گشت و گزار در طبیعت به عنوان «گلگشت نوروزی» و انواع بازی‌ها و مسابقات همچون بُزکشی، سوارکاری می‌باشد…