شرایط برای تئاتر وخیم‌تر و نگرانی‌ها بیش‌تر شده است. آیا می‌توان در آینده‌ای نزدیک بر کرونا فائق آمد و مناسبات فردی و اجتماعی را به وضعیتی که پیش از کرونا وجود داشت و تازه همان هم حداقل برای تئاتر ایران دیگر قابل‌تحمل و استمرار نبود، بازگرداند؟ در چنین صورتی و حتی با فائق آمدن بر کرونا و کاهش میزان خطرپذیری، آیا تماشاگران تئاتر، حاضر به حضور در سالن‌های عموماً کوچک و به‌دور از پروتکل‌ها و استانداردهای رایج‌شده در دوران پاندمی‌ هستند؟ اگر دیر یا زود یک همه‌گیری ناخواسته‌ی دیگر در انتظار باشد چه؟ تکلیف چیست و آیا قرار است دوباره تئاترها و دیگر مشاغلی که نیاز به حضوری زنده و گروهی و اجتماعی دارند تجربه‌ی تلخ دوران کرونا را تکرار کنند؟ این‌ها پرسش‌هایی بسیار جدی و شاید حتی بنیان‌کن برای تئاتر است و مستلزم تفکر جدی و جست‌وجوی پاسخ‌هایی است که بتوان بر این نگرانی‌ها فائق آمد، یا حداقل از شدت تأثیر و لطمات آن‌ها کاست. شاید توجه به تئاتر آنلاین و امکانات و ظرفیت‌های ارتباطات مجازی از این پس یک بخش همیشگی و مداوماً توسعه‌یابنده برای تئاتر باشد و همواره، حتی در صورت عادی شدن اوضاع، این الزام وجود داشته باشد که به طرق و چگونگی استفاده از این فضا و نهایت تطبیق آن با انتظارات و ویژگی‌های موجود از تئاتر فکر شود و پیوسته ظرفیت‌های چنین امکانی با تجربه‌های لازم و تازه افزایش داده شده، وسعت بیاید. هم‌چنان‌که می‌توان به انجام هر تغییر لازمی در سالن‌های تئاتر که بتواند خطر سرایت را به حداقل رسانده، یا مطلقاً از بین ببرد، اندیشید، یا ایده‌های تازه‌تری مطرح کرد…

تازه‌‌ها در تئاتر

تحریریه مجله

…کنگره‌ی جهانی یونیما که قرار بود در سال ۲۰۲۰ در کشور اندونزی برگزار شود، به‌دلیل بحران همه‌گیری کرونا امسال از تاریخ ۳۰ فروردین تا سوم اردیبهشت ۱۴۰۰، به‌صورت آنلاین و با حضور بیش از ۱۵۰ نماینده از سراسر جهان برگزار شد. در این کنگره، دکتر اردشیر صالح‌پور، رئیس؛ و سلما محسنی، مدیر بخش بین‌الملل مبارک یونیما؛ به‌عنوان نمایندگان ایران حضور داشتند. در این مدت و طبق برنامه‌، گزارش کمیته‌ی اجرایی یونیمای جهانی، گزارش مراکز ملی و گزارش کمیته‌های گوناگون یونیما ارائه شد و تغییراتی نظیر مبلغ حق عضویت‌ها و برخی تبصره‌های اساس‌نامه به رأی گذاشته شد. در روز دوم اردیبهشت هم انتخابات هیأت‌مدیره‌ی جدید یونیما برای چهار سال آینده، انجام گرفت. کارن اسمیت از ایالات متحده، به‌عنوان رئیس و دیمیتری جاگینیو از بلژیک، به‌عنوان دبیرکل یونیما برگزیده شدند. سلما محسنی از ایران نیز که از طرف یونیمای هلند، به‌عنوان کاندیدا معرفی شده بود، به‌عنوان یکی از ۱۶ عضو هیأت اجرایی انتخاب شد و در روز سوم اردیبهشت، روز انتخاب ریاست کمیته‌ها، برای ریاست کمیته‌ی همکاری نیز برگزیده شد…

گفتگو با محمد یعقوبی، نمایشنامه نویس و کارگردان

رضا آشفته

…اگر مشکلی و تهدیدی بوده ما تبدیلش کردیم به فرصت برای تغییر سازنده. بله، کرونا ناگزیرمان کرد تغییر کنیم، ولی من این تغییر را مثبت ارزیابی می‌کنم. کرونا باعث شد ما کارگاه‌ آن‌لاین بازی‌گری، کارگاه آن‌لاین نوشتن و کارگاه نمایش‌نامه‌خوانی آن‌لاین برگزار کنیم و حالا هنرجویان فارسی‌زبان از سراسر دنیا در کارگاه‌های ما حضور دارند. چند سالی بود که فکر می‌کردیم کارگاه‌های آن‌لاین برگزار کنیم، ولی هر بار پشت‌گوش می‌انداختیم و به همان کارگاه‌های حضوری در تورنتو بسنده می‌کردیم. برای همین بود که به‌محض شروع کرونا، ما کارگاه‌های آن‌لاین‌مان را شروع کردیم، چون از نظر سخت‌افزاری آماده بودیم. وب‌سایت‌مان آماده‌ی این کار بود. شاید دلیل پشت‌گوش انداختن این بود که به کیفیت کارگاه آن‌لاین امیدی نداشتیم. کرونا ناگزیرمان کرد برای برگزاری کارگاه‌های آن‌لاین دست به‌کار شویم و نتیجه خیلی بهتر از آن بود کهگمان می‌کردیم…

تلاشی جاودانه؛ داستان غم انگیز اتلو (اتللو) مغربی در وندیک (ونیز)

بهروز غریبپور

…فرزندِ ناصرالملک – ابوالقاسم خان قره‌گزلو – در مقدمه‌ی تراژدی «اتللو»، یا برابر با عنوانی که خود مترجم انتخاب کرده است: «داستان غم‌انگیز اتلو مغربی در وندیک»، که در مطبعه‌ی ملی پاریس فرانسه، در سال ۱۹۶۱، چاپ شده است، چنین نوشته است: «… اگر چه کسی از این ترجمه اطلاع نداشت و اگر داشت به متن آن دست نیافته بود، پس از آن نمایش [منظور اجرایی است که بازیگر روس، پاپازیان، در آن نقش اتللو به‌زبان فرانسه را بازی می‌کرد و دیگر بازیگران، به‌زبان فارسی. در نوشته‌ای جداگانه، در مجله‌ی کرگدن، به این رسوائی پرداخته‌ام. شمس پهلوی برای ایجاد تئاتر ملی! از طریق سازمان شیر و خورشید سرخ، از پاپازیان دعوت می‌کند که این وظیفه‌ی خطیر را به‌عهده بگیرد و این مضحکه بر پا می‌شود]، جمعی پی بردند و عده‌ای عین یا قسمتی از ترجمه‌ مرحوم پدرم را در ترجمه‌ای که از متن انگلیسی یا فرانسه نمودند، منعکس ساختند»…

گاه نامه ویکی تماس شماره 135 - ویکی تئاتر 1 - 58617

مجله اینترنتی ویکی تماس

شماره 135 – ویکی تئاتر
نسخه کامل گاه‌نامه را از اینجا تهیه نمائید

3 بعدی ورق بزنید

خرید نسخه PDF

درباره نمایش «جان» به نویسندگی آنی بیکر

محمدحسن خدایی

…آنی بیکر، نویسنده‌ای است توانا. زنی با گرایشات سوسیالیستی، که در آثارش به مسائل نژادی و جنسیتی می‌پردازد و گرفتار تقلیل‌گرایی‌ فمینیسم لیبرال نمی‌شود. او که جهانِ محدودِ شخصیت‌هایش را در اتصال با سیاست و تاریخ، به امر کلی پیوند می‌زند، روایت‌گر تضادهایِ نسلی این روزهای امریکا است. شاید بتوان تلاش او را در اثری چون «جان»، تأملی از سر حوصله دانست در باب این گزین‌گویه‌ی حکمت‌آمیز سیسرو که «تنهایی، بهترین دوست آدمی‌ست»، چرا که جهان صنعتی امروز، چنان مقهور اسطوره‌ی پیشرفت شده که در هیاهویی بی‌پایان سرمایه‌داری، امکان خلوت و مراقبه و تزکیه‌ی نفس، برای خیل کثیری از مردمان، عملاً ناممکن شده است. پس بی‌جهت نیست که شخصیتی چون «مرتیس کاترین گریون»، که زنی ۷۲ ساله است و صاحبِ مهمان‌پذیری در شهر گتیس‌برگ، خطاب به دوست نابینای ۸۲ ساله‌اش، «جِنِویو مارادک»، به لاتین جمله‌ی سیسرو را بر زبان آورده و یادآور می‌شود که تنهایی را غنیمت شمرده و آن‌را دوست می‌دارد. مرتیس زنی است ساده‌دل و مهربان، که گویی به حکمتِ مردان قدیم باور دارد و در پاسخ به مهمان‌اش، «الیاس اسکریپر هافمنِ» ۲۹ ساله، که از او در باب اعتقادات مذهبی‌ می‌پرسد، با لبخند پاسخ می‌دهد که یک «نو-افلاطونی» است…

رابطه دولت و هنر

صدرالدین زاهد

رابطه‌ی دولت و هنر در تمام جوامع بشری رابطه‌‌ای درهم تنیده و پیچیده است. این درهم برهمی دلایلی گوناگون دارد. عموماً و فارغ از نوع آن، ذات وابستگی حکومت به هر مرام و مشربی، و عدم تفکیک قدرت و دولت و حکومت، منجر به این می‌شود که دستگاه حکومتی که قدرت و دولت را در دست دارد نتواند تعریفی موردتوافق از هنر ارائه بدهد. چرا که اگر بپذیریم هنر مولد و عامل خلق است و چندان کنترل‌پذیر نیست، در حالی‌که تعریف و خواست حکومت‌های مستبد از هنر، هنری فرمایشی و سفارشی است، امکان پذیرش بدون محدویت هنر، یا تفاهم در ارائه‌ی تعریفی موردتوافق، از آن سلب می‌شود. اما تعبیر و تفسیر و تبیین هنر در بخش‌هایی از جامعه‎ی روشن‌فکری نیز دچار تشتت است و گاه لایه یا رویکردی به رزم‌جویی و دلیری و کمال و فضیلت و امثالهم دارد، تا جایی‌که از این کلمه، استفاده‌هایی این‌چنین هم شده است: «به دشمن نمایم هنر هر چه هست/ ز مردی و پیروزی و زور دست» و یا «هنر نزد ایرانیان است و بس»؛ که تفسیر روشن‌فکرانه‌ی این وجه نیز از سوءتعبیر بری نیست. شاید هم دلیل این امر مترادف شدن واژه‌ی هنر با واژه‌ی «آر یا آرت» فرنگی است، که سبب سوءتفاهم‌هایی از این دست شده است…

عرضه و تقاضا در بازار تئاتر

منوچهر اکبرلو

…یکی از این عوامل، گسترش رسانه‌ی تلویزیون است. می‌توان انتظار داشت افزایش شبکه‌ها و ساعات پخش برنامه‌های این رسانه، تأثیر زیادی بر برخی دیگر از عوامل اقتصادی (هم‌چون سهم وقت آزاد) داشته باشد. به‌ویژه آن‌که این رسانه فاقد هزینه‌ی معمول کالاهای فرهنگی دیگر، از جمله تئاتر بوده، هم‌چنین دسترسی بدان نیز بسیار راحت است. تنوع شبکه‌های تلویزیونی به‌گونه‌ای است که در ساعات بسیاری از شبانه‌روز – به‌ویژه ساعات معمول فعالیت تئاتر، یعنی بعدازظهر – می‌توان به‌صورت نسبی، برای هر سلیقه‌ای، برنامه‌ای یافت. هم‌چنین با توجه به گسترش شبکه‌ی رسمی و غیررسمی CD و ویدیو، می‌توان انتظار داشت که با توجه به سهولت استفاده و صرفه‌ی اقتصادی ناشی از جایگزینی آن‌ها با تئاتر، شاهد کاهش تقاضای تئاتر باشیم. البته از سوی دیگر، رسانه‌ی تلویزیون می‌تواند متغیر مثبتی در میزان تقاضای تئاتر باشد و به‌اصطلاح اقتصادی، کالای مکمل تئاتر محسوب شود و تمایل مردم به تماشای تئاتر را افزایش دهد. حساس شدن به یک تئاتر بر اساس تبلیغات و اطلاع‌رسانی تلویزیون، تمایل به دیدن آن‌را افزایش می‌دهد. هم‌چنین پخش تله‌تئاتر می‌تواند مشابه چنین کارکردی را داشته باشد…

آیا اجرای تئاتر در ایران امروز (دوران پاندمی) یک ضرورت است؟

سعید عسگریان

…برای رسیدن به پاسخی روشن، باید کلماتی از این سوال را شکافت و به‌دنبال درک بهتری از آن‌ها شروع به بررسی کرد. ممکن است هر وجه از کلمات، حوزه‌های وسیعی از پژوهش را طلب کند و به‌صورت نامتناهی در داخل هر کدام از مباحث، پرسش‌های وسیع دیگری ایجاد شود. برای جلوگیری از این آشفتگی، و برای آن‌که بتوانیم به دیدگاهی روشن برسیم، با نگاهی کل‌نگر به اجزا پیش خواهیم رفت. در ابتدا باید بیان شود که تئاتر چیست؟ برای پاسخ به چنین پرسشی می‌توان به تاریخ تئاتر رجوع کرد. در یونان باستان مجموعه‌ای از انسان‌ها در فضاهایی مشخص، و در ارتباطی مستقیم با طبیعت اطراف‌شان، که در اختیار همگان بود (در اختیار بودن از لحاظ حضور، نه از لحاظ جایگاه)، دور هم جمع می‌شدند و افرادی داستان‌های متناسب با زمان و اندیشه‌ی آن مردمان والا را اجرا می‌کردند. در این‌جا قصدی برای ورود و بیان تاریخ ایجاد و دلایل وجود بازیگر اول (قهرمان)، ماسک، بازیگر دوم، دیالوگ و … وجود ندارد، چرا که کمک شایانی در پاسخ‌گویی به سوال اصلی موردنظر نمی‌کند. تئاتر، اتفاقی بود که برایِ و در میانِ انسان‌ها شکل گرفت. اتفاق ویژه‌ی چنین رویدادی، ارتباطات و به‌واسطه‌ی این پیشرفت‌های ارتباطی، درک بالاتر انسان از خود و دیگری بود و این اتفاق موجب ایجاد گفتمان و طرح اندیشه‌ها می‌شد. گفتمان و انتقال اندیشه‌ها، اتفاق جادویی و مهم این هنر بود، هنری که برای انجام‌اش حضور دیگری و برقراری حداقل یک ارتباط انسانی، ضروری بوده است. بدیهی است که از وجهی دیگر در تئاتر، علاقه به دیده‌شدن وجود داشته است، اگر چه بر سر این موضوع در طول تاریخ تئاتر اختلاف‌نظرهایی وجود دارد، اما نمی‌توان به‌کلی منکر آن شد چرا که می‌دانیم چنین علاقه‌ای از همان ابتدا که انسان بدوی خود را در رودخانه‌ها نگاه می‌کرد، با انسان بوده و هم‌چنان هم در اشکال مدرن خودش وجود دارد…