مهار اسرارآمیز کرونا در آفریقا

هنگامی که همه‌گیری ویروس کرونا در سراسر جهان آغاز شد، مقام‌های بهداشتی جهان نگران بودند که بیماری کووید-۱۹ آفریقا را درنوردد و میلیون‌ها نفر را به کام مرگ بکشاند. اگرچه هنوز مشخص نیست که تلفات واقعی این بیماری چقدر بوده ولی چرا این سناریوی فاجعه‌بار هنوز در زیمبابوه فقیر و بیشتر کشورهای قاره آفریقا به وقوع نپیوسته است؟

در اوایل این هفته، زیمبابوه تنها ۳۳ مورد جدید ابتلای جدید به بیماری کووید-۱۹ را گزارش کرد و از به صفر رسیدن مرگ و میر ناشی از این بیماری خبر داد. همزمان با اوج‌گیری دوباره ابتلا به ویروس کرونا در قاره اروپا و ایالات متحده، داده‌های سازمان جهانی بهداشت از فروکش کردن این بیماری در سراسر قاره آفریقا حکایت دارد.

هر چند بسیاری از دانشمندان تاکید می‌کنند که دستیابی به داده‌های دقیق بیماری کووید-۱۹ به ویژه در کشورهای آفریقایی بسیار دشوار است ولی در این میان، وفا صدر، استاد کرسی بهداشت جهانی در دانشگاه آمریکایی کلمبیا، معتقد است: «رخدادی اسرارآمیز در آفریقا در حال وقوع است که دانشمندان را متحیر کرده است؛ با وجود این که آفریقا واکسن‌ها و منابع لازم برای مبارزه با کووید-۱۹ را که در اختیار اروپا و ایالات متحده بوده، نداشته است اما به‌نظر می‌رسد که آنها بهتر عمل کرده‌اند.»

هنگامی که همه‌گیری ویروس کرونا در سراسر جهان آغاز شد، مقام‌های بهداشتی جهان نگران بودند که بیماری کووید-۱۹ آفریقا را درنوردد و میلیون‌ها نفر را به کام مرگ بکشاند. اگرچه هنوز مشخص نیست که تلفات واقعی این بیماری چقدر بوده ولی چرا این سناریوی فاجعه‌بار هنوز در زیمبابوه فقیر و بیشتر کشورهای قاره آفریقا به وقوع نپیوسته است؟

در اوایل این هفته، زیمبابوه تنها ۳۳ مورد جدید ابتلای جدید به بیماری کووید-۱۹ را گزارش کرد و از به صفر رسیدن مرگ و میر ناشی از این بیماری خبر داد. همزمان با اوج‌گیری دوباره ابتلا به ویروس کرونا در قاره اروپا و ایالات متحده، داده‌های سازمان جهانی بهداشت از فروکش کردن این بیماری در سراسر قاره آفریقا حکایت دارد.

هر چند بسیاری از دانشمندان تاکید می‌کنند که دستیابی به داده‌های دقیق بیماری کووید-۱۹ به ویژه در کشورهای آفریقایی بسیار دشوار است ولی در این میان، وفا صدر، استاد کرسی بهداشت جهانی در دانشگاه آمریکایی کلمبیا، معتقد است: «رخدادی اسرارآمیز در آفریقا در حال وقوع است که دانشمندان را متحیر کرده است؛ با وجود این که آفریقا واکسن‌ها و منابع لازم برای مبارزه با کووید-۱۹ را که در اختیار اروپا و ایالات متحده بوده، نداشته است اما به‌نظر می‌رسد که آنها بهتر عمل کرده‌اند.»

در حالی که کمتر از ۶ درصد از مردم آفریقا در برابر بیماری کووید-۱۹ به طور کامل واکسینه شده‌اند ولی مطابق گزارش‌های هفتگی سازمان جهانی بهداشت این قاره ماه‌هاست که در مقایسه با سایر نقاط جهان شاهد بروز کمترین سطح همه‌گیری ویروس کرونا بوده است. چنان که مرگ و میر ناشی از سرایت ویروس کرونا در آفریقا تنها ۳ درصد از آمار جهانی را به خود اختصاص داده است.

در ویکی تماس بیشتر بخوانیم : اتریش و هلند در آتش محدودیت‌های کرونائی

کرونا در آفریقا یک معماست

بگذارید از خود معما شروع کنیم. در اوایل همه‌گیری تمام کارشناسان و تمام مدل‌سازی‌ها یک چیز می‌گفتند، آفریقا وضعیت بدی پیدا خواهد کرد.

پروفسور شبیر مدحی، ویروس‌شناس ارشد آفریقای‌جنوبی و چهره‌ای سرشناس در ساخت واکسن کرونا می‌گوید: “من فکر می‌کردم ما به سمت فاجعه می‌رویم، اضمحلال کامل.”

“حتی خوش‌بینانه‌ترین پیش‌بینی‌ها نشان می‌داد بیمارستان‌های ما در یکی از بهترین سیستم‌های بهداشتی قاره از پا درمی‌آیند.” اما اکنون آفریقای‌جنوبی موج اول کرونا را تقریبا از سر گذرانده و نرخ مرگ بر اثر کرونا یک هفتم بریتانیا بوده است.

حتی اگر آمار ابتلا درست گزارش نشده باشد، مثلا فرض کنیم نیمی از مبتلایان شناسایی نشده باشند، عملکرد آفریقای جنوبی تحسین‌برانگیز بوده است، مثل دیگر کشورهای این قاره، بیمارستان‌ها همچنان خالی از مبتلایان به کرونا هستند و نمودارهای شیوع عفونت، بر خلاف دیگر نقاط دنیا شیب‌های تند و افزایش‌های ناگهانی را نشان نمی‌دهند.

پروفسور عبدالکریم که از صاحب‌نظران اصلی همه‌گیری در آفریقای‌جنوبی است می‌گوید: “بیشتر کشورهای آفریقایی اوج شیوع ندارند، نمی‌فهمم چرا، هیچ ایده‌ای ندارم.”

پروفسور مدحی هم موافق است: “این معماست، واقعا باورنکردنی است.”

کارشناسان تا به حال جوانی جمعیت آفریقا را بهترین توضیح می‌دانستند، میانگین سن جمعیت آفریقا نصف اروپاست. در آفریقا تعداد بسیار کمتری هم به هشتاد سالگی می‌رسند بنابراین سالمندانی هم که گرفتار کرونا شوند کمتر است.

تیم برومفیلد مدیر منطقه‌ای در “موسسه تونی بلر برای تغییر جهانی” می‌گوید: “مهمترین عامل خطرساز سن است و جوانی آفریقا محافظتش کرده است.”

اما با ادامه همه‌گیری و افزایش شواهد بیماری، کارشناسان هرچه بیشتر اکراه دارند که موفقیت قاره آفریقا را فقط مربوط به جوانی جمعیتش بدانند از جمله پروفسور عبدالکریم که می‌گوید: “سن عامل مهمی نیست.”

اعمال سریع و شدید محدودیت و تعطیلی‌ها در آفریقای‌جنوبی و جاهای دیگر قاره بوضوح نقش مهمی داشته است. اطلاع‌رسانی روشن درباره ماسک و تامین ذخیره اکسیژن هم مهم بوده است.

نظریه‌های دیگر مثل تاثیر ارتفاع از سطح دریا یا گرمتر بودن هوا کاملا کنار گذاشته شده‌اند. برخی متخصصان هشدار می‌دهند که به دلیل وسعت این آفریقا و کم بودن راه‌های ارتباطاتی، شیوع گسترده بیشتر طول می‌کشد و در ماه‌های آینده ویروس ممکن است بشدت همه‌گیر شود.

پروفسور کریم می‌گوید: “من نمی‌گویم که آفریقا بدترین را از سر گذرانده و مطمئن هم نیستم بیماری روزی اینجا دیوانه وار شیوع پیدا کند”.

انواع دیگر ویروس کرونا

در روزهای اخیر دانشمندان در واحد تحلیل بیماری‌های عفونی در بیمارستان باراگاوانا در سووتو در آفریقای جنوبی، به این فکر افتادند که شاید عامل مفقود در پاسخ معما، در فریزری نهفته باشد در آزمایشگاهشان در حومه ژوهانسبورگ.

در این فریزر، در محفظه‌هایی فلزی، نمونه‌های خون پنج ساله با استفاده از نیتروژن مایع در دمای منهای ۱۸۰ درجه سانتی‌گراد نگهداری می‌شوند. به عبارت دقیقتر این نمونه‌ها، گلبول‌های سفید هسته‌دار (لنفوسیت‌ها و مونوسیت‌ها) هستند که پنج سال پیش برای آزمایش یک واکسن آنفلوآنزا در سووتو جمع‌آوری شدند.

ایده این است که شاید با مطالعه این سلول‌ها روشن شود جمعیت زیادی به انواع دیگر کرونا مبتلا شده بودند -همان‌ها که باعث سرماخوردکی معمولی می‌شوند- و به همین دلیل جمعیت درجاتی از مصونیت را به ویروس جدید یعنی سارس-کرونای-۲ داشته است.

پروفسور مدحی با این توضیح که برخی یافته‌های دانشمندان آمریکایی این را تایید می‌کنند می‌گوید: “این یک فرضیه است. بعضی درجات ایمنی در مقابل ویروس‌های دیگر شاید توضیح بدهد [چرا در آفریقا همه‌گیری مثل دیگر قاره‌ها رخ نداده].”

البته سرماخورگی و آنفلوآنزا در تمام دنیا شایعند و برخی دانشمندان آفریقای‌جنوبی در این اندیشه هستند که چون این ویروس‌ها در محله‌های پرازدحام راحت‌تر سرایت می‌کنند، مردم فقیر ممکن است بسیار بیشتر در معرض آنها قرار بگیرند و تاحدی در مقابل کووید-۱۹ مصونیت داشته باشند.

در ویکی تماس بیشتر بخوانیم : کرونا باز هم چین را به قرنطینه برد

لازم به ذکر است که :

• بر اساس جدیدترین آمار تارنمای ارزیابی‌های جهانی «ورلدومتر»، شمار مبتلایان به ویروس کرونا در قاره آفریقا به 5 میلیون و 783 هزار و 774 نفر رسید.
• از سوی دیگر شمار قربانیان کرونا در این قاره نیز به 148 هزار و 321 نفر افزایش یافت.
• این در حالیست که تا کنون در قاره آفریقا 5 میلیون و 16 هزار و 29 نفر از مبتلایان به کرونا بهبود یافته‌اند.

بیشترین میزان ابتلا به کرونا در کشورهای آفریقای جنوبی، مراکش، تونس، اتیوپی، مصر و لیبی و بیشترین میزان موارد فوتی ناشی از این بیماری نیز در آفریقای جنوبی، مصر و تونس به ثبت رسیده است. همچنین بیش از 54 میلیون دوز واکسن کرونا در سراسر قاره آفریقا تزریق شده و 2.8 درصد از جمعیت دست‌کم یک دوز واکسن دریافت کرده‌اند.

در هر صورت مقام‌های برخی کشورهای آفریقایی همچنان برای پیشبرد کارزارهای واکسیناسیون عمومی در برابر کرونا فعال هستند. نیجریه اخیرا اعلام کرده که قصد دارند نیمی از جمعیت خود را پیش از ماه فوریه واکسینه کند؛ هدفی که برای ایجاد مصونیت گله‌ای یا دسته‌جمعی تعیین شده است.

اما در مقابل، افرادی همچون سلیم عبدالکریم، اپیدمیولوژیست اهل آفریقای جنوبی، همچنان بر لزوم واکسیناسیون عمومی و حداکثری در برابر بیماری کووید-۱۹ تاکید دارند و شدت گرفتن شیوع دوباره ویروس کرونا را در اروپا نشانه‌ای برای پابرجا بودن خطر همه‌گیری این بیماری می‌دانند.